INVESTIGACIÓN de O Sil (Publicación
Mensual, novembro 1997) ¿A
ónde imos ir? Tóda-las portas do
mundo teñen dono
"Aínda me pasa hoxe pero
daquela, cando falabamos de Alberguería, de que nos botaran e todo
iso, eu xa temblaba, xa tiña frío e xa temblaba", lembra Ramona Fernández mentras recorrémo-lo serpenteante camiño que nos
leva a Alberguería.
Isabel Dieguez e Obdulia Paradelo asinten
silenciosas. Deixan, por un intre, de dibuxa-la vida daquel o seu sempre
presente pobo recuperando sutís trazos da súa memoria, seguras de senti-lo
mesmo que a súa (daquela) veciña. A súa historia, ó fin, é moi
parecida.
"Era o día que tiñamos que marchar. Eu
viña da cama. No cimo da escaleira atopeime un guardia civil e
díxome: oiga ¿dónde está su marido? No sé por donde anda. " ja, usted
es de esas que dice yo aquí estoy y de aquí no me muevo". "E a ónde imos
ir, pregunteille. Tóda-las portas do mundo teñen dono".
Pode verse en grande pulsando no
medio...
A comenzos da década dos 50 chegou a
Alberguería o rumor de que o pobo ía ser asolagado. De seguida
empezaron a facer estradas, a medi-las terras, a construir residencia na
que ían vivi-los traballadores de Moncabril, a empresa que se encargou
da construcción da presa.
Fotografía engadida o traballo. No primeiro
plano a presa e o fondo o pobo de Alberguería a punto de ser
asolagado. |
No 58 era xa eminente a desaparición do
pobo máis rico do Concello de A Veiga. " Xa dicían que
traballaban máis as mulleres de Prada que as vacas de Alberguería
-espeta taxante Isabel mentras brilan con máis forza os seus ollos
azuis.-. Era un pobo moi descansado. Tiña de todo e producía de todo.
Todos lle tillan envexa. ("Os de Prada estaban desexando ver marchar
á xente de Alberguería. pensaron que ían quedar máis ricos pero non
foi así" explica Ramona) ¿Por qué a empresa non se arreglou con
nós? -pregúntase Isabel-. Sólo nos pagaron o que colleu o embalse".
"Unha limosna". Apuntilla Obdulia.
Alberguería, que tiña como lema
"pobo de amistade e alegría", contaba, xa dende o ano 44, con
luz eléctrica; o día 12 de cada mes había feira; escola para nenos e
outra para nenas; barbería, panadería, cantina na que, por certo,
servíase o licor café máis famoso da comarca. Desto pode dar boa conta
Tomás Prada, o taberneiro, ademáis de panadeiro e carteiro, que lembra
con sorriso pícaro esa faceta da súa vida empresarial. Non quere, sen
embargo, desve-la fórmula segreda e insiste en que era a súa muller
"a que se encargaba diso".
Pode verse en grande pulsando no medio...
Pero Alberguería tiña ademáis dous
regatos que cruzaban o pobo; canal de rego; e a súa terra era fértil que
nela dábase de todo: patacas, garbanzos, castañas, viño,
trigo..."De todo e todo bon". Reivindica, case airada por aquilo
de que a duda ofende, Isabel.
Pode verse en grande pulsando no medio...
Fotografía do pobo de Alberguería engadida o
traballo. Pola milla banda é a mellor fotografía que teño do pobo de
Alberguería. |
Non é, 40 anos despois, tempo de pedir
nada. O fin cada un marchou para onde puido e saiu adiante ainda que non fora
doado. Pero a rabia e a dor seguen presentes sobro todo polo trato que
recibiron dos guardias civiles encargados de custodialos. "Cando nos
botaron levabamos un mes escoltados pola policía secreta e a guardia
civil a cabalo", sinalan.
Pode verse en grande pulsando no medio...
A foto superior mostra o pobo de Alberguería no
ano 1957, nun día no que estaba nevado. De verdade sinto que a copia non saira
mellor... |
Ó redor de 20 parellas adicaronse
durante o derradeiro mes a percorrer casa por casa para acelera-la súa
marcha. O mes de abril veu un temporal de choiva e neve como non se
acordaba. "Foi horrible. Sacando as cousas das casas e chovendo sen
parar", lembran.
"Eu viña de saca-los pas do forno
e veu un guardia civil e díxome: "oiga señora, mañá ten que
marchar da casa". Ónde quere que vaiamos -conta Isabel ainda
indignada- ¿Pagounos a empresa?. E el díxome: nada, maña vimos a
buscalos e levalos a unha serra". Oiga, o meu home que estivo tanto
tempo na guerra é esto o que defendeu, que nos boten da casa sin cartos e
sin nada".
"Decían para meterlle medo á
xente, que se non nos íamos poñían unha ametralladora no camiño e que
nos mataban a todos", engade nun susurro. "Ó fin -conclúe-
cada un tivo que marchar como puido.
"Cando me dixeron o día que me
tiña que ir -relata Tomás Prada- eu díxenlle, daquela xa comprara outra
casa, que non tiña inconvinte sempre e cando fixera bon, que chovendo
como chovía non me ía. Chegou o día e facía bon. Así que busquei
Compañía para carga-lo camión. Íamos alí con todo: marraus,
mobles...e cinco críos, a muller e eu subidos no teito do camión. Cando
xa marchabamos parounos a guardia civil e preguntoume se íamos ir así.
Eu díxenlle que si me poñían un coche que non. Calaron e dixéronnos
que seguíramos".
Rúa principal do pobo. (fotografía engadida o
traballo). |
O resentimento hacia a guardia civil
e case xeralizado entre os que foran veciños de Alberguería ainda que
algúns, mozos daquela, intentan suaviza-los ánimos. "O que tiña a
culpa era o gobernador que era quen daba as órdenes", sinala
Francisco Arias. "Eu estaba de telefonista na empresa e un día o
capitan chamou o seu xefe a Ourense e díxolle: "Esto que estamos
haciendo en este pueblo es intolerable, es un atropello". Pero o
outro insistiulle en que eran ordes e que había que cumplilas".
"Fixeron cousas moi malas"
recalca con tristura Isabel. Unha delas é que sacaron os santos e os
mortos para levalos a Prada cando o pobo aínda estaba alí".
"Aquel día estaba loca. No me
dejaban pasar pero me zafé de los guardias y me metí en la tumba de mis
padres para ver si había algún hueso y llevármelo. Los operarios
-rememora Obdulia- sacaban los restos y los metían en un cartón;
mezclaban unos con otros. Yo me quedé allí y cuando acabaron con mis
padres les dije que cerraran el cartón. le pusieron el nombre pero quien
sabe ..."
"Un dos que estaba no cementerio dixo: Agora imos chupar un litro de viño polo oso desta perna. Despois
viña andando por este camiño e por onde bebera o viño partiu el a
perna", lembra Isabel mentras percorre paseniño o mesmo sendeiro do
que fala na súa historia".
Houbo, é certo, varios intentos por
traslada-los habitantes de Alberguería a outro lugar. Pero ningunha das
propostas convenceu ós afectados. "Nós queríamos un sitio, se
tiñamos que marchar, que non fora mellor, pero tampouco peor".
"Y sino -apunta Obdulia- que nos pagaran como pertenecía y que cada
uno eligiera su camino".
"Queríanos mandar para Lugo, a
Tierras Llanas, ("a traballar para eles", dice Isabel;
"allí donde nos llevaron no se veía más que cielo y tierra, un
sitio que no producía nada" apuntilla Obdulia) e como non se aceptou
decía que 9 ou 15 veciños fóramos para unha serra preto de
Viana..." "Ninguén nos defendía", lamentan todos case o
coro "O único que volvía un pouco por nós era o cura, Don
Eleodoro, e como volvía por nós botárono". "También Don
Raimundo, el maestro -añade obdulia-, que según me contó su mujer años
después, recibía cada semana dos o tres anónimos en el que le decían
que lo iban a matar si seguía defendiéndonos".
Pero, a pesar de todo isto, qué
tiña tan especial Alberguería para que os mozos de entón, pais e ata
avós hoxe, téñanlle tanto apego. "Había moita xuventude e todos
eramos moi unidos", respostan Francisco e Tiberio Arias.
"Por Reises facíamos o sorteo
dos mozos e mozas. Poñíamos nomes nunhas papeletas e íanse facendo as
parellas, que quedaban de consorcio todo o ano. O día de reises tiñan
obrigatoriamente que acompañarse. Era moi divertido". E pola
expresión dos seus rostros con tan só lembralo, debía ser certo.
"Todo era así. Raro era ó sábado ou o domingo que non faciamos
unha festa. Había dúas ou tres rapazas que tocaban moi ben a pandereta e
alí, o redor da igrexa, organizabámolo baile".
É o máis pintoresco pero tamén o
máis entrañable de toda a historia e que esa inquietude trasmitíronlla,
como a herdanza máis querida, os seus descendentes. "A xente nova
chega alí, ó embalse e non se fai a idea. E preguntan unha e outra vez
onde estaba o pobo. Por eso a nos gustaríamos poñer unha marca, unha
cruz, a imaxe da virxe..., calquera cousa dentro da presa que, máis ou
menos, sinale o centro do pobo, onde estaba a igresa. Para que todos
saiban exactamente onde estaba Alberguería".
Foto engadida o traballo. Xente desmantelando o
pobo. |
Onde estaba, porque xa non está.
Según dín, por moito que baixe o nivel da auga xa non se ve nada. Todo
está desfeito.
"Despois de que alagaran todo
estiveron ainda ben tempo abrindo e cerrando a presa. Moitos aínda fomos
alí a coller madeira das casas. Qué como era entón o pobo. Pois como si
houbera unha guerra. Estaba todo queimado, todo negro. Unha tristura velo
así e saber como era antes..."
Nesta fotografía os organizadores da romería
celebrada o día da Asunción polos veciños do pobo asolagado polo
embalse de Prada. Noso agradecemento a Isabel, Tomás, Obdulia, e Ramona,
así como ós organizadores da romaría, sobre todo a Paco,
Tiberio e Maruja, por compartir con nós un pedazo da súa
vida. E tamén á empresa Endesa por facilitarno-lo traballo. |
Eles son uns dos artífices da
romaría que organizaron o día da Asunción en Alberguería ainda que,
por razóns obvias, a misa tuvo lugar na igresa de Prada. Agora a súa
loita, o seu obxetivo, é poder construir unha ermita ou un albergue nos
terreos pertencentes ó pobo e que non ocupa o embalse para ter un punto
de referencia para que este encontro de confraternidade poida ter
continuidade.
Fotografía orixinal da iglesia de
Alberguería, a ezquerda. A dereita a iglesia actual en Vega de
Cascallá. A reproducción deixa moito que desexar, realmente é
unha vergoña, na miña opinión (autor da www). Foto engadida o
traballo... |
E é, por esta paradoxas do destino,
o único que se mantén en pé do que fora o seu pobo é a igrexa. Está
na Veiga de Cascallá, en Rubiá, ainda que visiblemente transformada en
relación a estructura orixinal. A imaxen da virxe, os retablos, a pía
bautismal... perdeuselle a pista xa dende os tempos do traslado.
Pode verse en grande pulsando no medio...
Fotografía engadida o traballo. Trátase do
altar orixinal da iglesia de Alberguería, hoxe tristemente
desaparecido. |
Da igresa de verdade só quedan, como
do demais, algunhas fotos e un bon puñado de lembranzas que ninguén dos
veciños de Alberguería están dispostos a olvidar.
Pode verse en grande pulsando no medio...
Nesta fotografía, os organizadores da
romaría celebrada o día da Asunción polos veciños do pobo
asolagado polo embalse de Prada. |
Pulsando nas fotografías poden verse en
grande.
O
meu máximo recoñecemento a publicación
mensual O sil do Barco de Valdeorras a quen se debe intégramente este
traballo.
Saír
|
|